Didactiek en het opleiden van leraren

 

Zo vlak voor de vakantie, schrijf ik nog even een ‘schooljaar-afsluiter’ voor m’n blog. Deze post heet “Ik ga op reis en neem mee” om twee redenen. De eerste is simpel en voor de hand liggend. De vakantie staat voor de deur. Dat is een mooi moment om even terug te blikken en iets over het achterliggende half jaar te zeggen. De tweede reden is inhoudelijk.

 

Over het proces. In januari van dit jaar werd duidelijk dat ik mijn onderzoek niet kon voortzetten in Utrecht. Afspraken op hoog niveau (of juist het ontbreken ervan) zorgde er voor dat ik een overstap moest maken naar Groningen (RUG). Op dit moment begeleidt Prof. Dr. Klaas van Veen me. Het contact met Klaas is prettig. En hij tipte me bijvoorbeeld om Walter Doyle te bestuderen. De afgelopen weken heb ik doorgewerkt aan mijn onderzoek. Zo’n ‘verhuizing’ van Utrecht naar Groningen vertraagt natuurlijk. Ik heb niet stil gezeten, maar grote stappen heb ik niet gezet. Ik ben vooral bezig geweest met:

1. Zes lerarenopleiders filmen. De filmbeelden heb ik (deels) geanalyseerd en de opleiders ook geïnterviewd. Dat was heel erg inspirerend.
2. Een nieuw onderzoeksplan schrijven en dat ligt nu in Groningen ter goedkeuring. Na de zomervakantie daar meer over.

Over de inhoud. In het nieuwe voorstel dat ik voor de RUG schreef, heb ik de suggestie opgenomen om de route die de kennis aflegt met betrekking tot klassenklimaat eens te volgen. In schema ziet dat er dan als volgt uit:

Het idee is dan om eerst te onderzoeken welke doelen de opleiding heeft en welke bronnen daarbij een belangrijke rol spelen. Binnen de lerarenopleiding in Zwolle bijvoorbeeld, heeft ‘Lessen in Orde’ van Peter Teitler een centrale rol. Het onderwijs over klassenklimaat wordt in de lerarenopleiding voor Voortgezet Onderwijs in Zwolle, in het eerste jaar aangeboden.

Dan is het vervolgens interessant om te zien wat de opleiders doen in hun lessen. Ik heb de afgelopen weken wat van hun lessen geobserveerd en gefilmd. Dat maakt in elk geval twee zaken zichtbaar:  (1) Hoe is het klassenklimaat tijdens lessen van een lerarenopleider en (2) wat en hoe presenteert de opleider met betrekking tot de kennis over het klassenklimaat aan zijn of haar studenten. Naast de observatie heb ik de lerarenopleiders ook gesproken. Een observatie maakt de gedachten- en gevoelswereld van de opleider niet voldoende zichtbaar. Een interview met vragen naar overwegingen kan dan aanvullende kennis genereren.
Langzaam wordt misschien het “ik-ga-op-reis-en-ik-neem-mee-principe” al zichtbaar? Want het is nog maar de vraag wat er van goede bedoelingen van de opleider overblijft, als de student in het lokaal tijdens de lessen aanwezig is. De student maakt natuurlijk een tentamen aan het einde van het semester. Maar we weten niet goed welke kennis de student over het klassenklimaat ook daadwerkelijk in stelling brengt in de stagecontext.

En aan het einde van de route is de leerling te vinden. Het zal methodologisch ingewikkeld zijn om aan te tonen of er een relatie is tussen het gedrag van de lerarenopleider op het instituut en het gedrag van leerlingen op de scholen.  Ik vraag me af of de leerlingen – via studenten – iets merken van de inspanningen van lerarenopleiders. Linda Darling Hammond schrijft over de toegevoegde waarde van lerarenopleidingen. In de VS liggen die lerarenopleidingen, veel meer dan in Nederland, onder vuur. In de VS betwijfelt men de toegevoegde waarde van lerarenopleidingen. Ik denk natuurlijk dat lerarenopleidingen wel toegevoegde waarde hebben. En daar is ook bewijs voor (gelukkig). En, misschien kan de toegevoegde waarde van lerarenopleiders op het gebied van klassenklimaat wel toenemen… Ik hoop dat mijn onderzoek daar een bijdrage aan kan leveren.

Maar voor nu: ik ga op reis en neem mee …

• Jo Nesbo; Nemesis
• 127 uur van Aron Ralston 
• Deon Meyer
• Teksten van Walter Doyle en Darling-Hammond.
• Buiten de lijntjes van Sir Ken Robinson

En wat neem jij mee?