Elke dag staan leraren voor de uitdaging om talloze beslissingen te nemen tijdens hun lessen. Dit maakt het beroep van leraar bijzonder veeleisend en complex. Dit artikel is geschreven voor leraren en lerarenopleiders en wil laten zien hoe het didactisch klaverblad kan helpen bij het nemen van al die beslissingen. Het didactisch klaverblad biedt een handig kader om na te denken over samenhang tussen vier belangrijke aspecten van een les. We introduceren de klas-als-complex-systeem-benadering, maar dan in alledaagse, begrijpelijke taal. Door deze benadering te gebruiken, kunnen leraren beter inspelen op de dynamische en vaak onvoorspelbare aspecten van hun werk, wat hen helpt om effectiever en met meer vertrouwen les te geven.

Geschreven met Carly Wessels

Leraar-zijn is … rekening houden met verrassingen.

Meneer Dalton, de leraar Scheikunde, kijkt vanachter zijn bril naar de binnenstromende klas. Het luidruchtige gebabbel van de havo 3 leerlingen vult de ruimte als ze zich na de kleine pauze weer verzamelen voor het vierde lesuur. Tussen het rumoer door vangt hij een snippertje van een meningsverschil op tussen Eva en Sophie, die met verhitte gezichten tegenover elkaar staan.

Terwijl hij rustig naar de twee meiden loopt, roept hij met een glimlach: “Dames, bewaren we onze beste chemische reacties voor een experiment? Ik heb geen zin in een onverwachte explosie”. De klas lacht, en de spanning tussen Eva en Sophie lijkt iets te verzachten. “Laten we kijken of we die energie kunnen omzetten in iets positiefs vandaag,” vervolgt hij, terwijl hij hen uitnodigt weer plaats te nemen.

Dan ziet hij Jasper, die nonchalant met een half opgegeten broodje kaas in zijn hand staat. “Jasper, jongeman, is dat een scheikundig practicum met brood en kaas?” Meneer Dalton wenkt hem met een ondeugende blik. Jasper kijkt op, een beetje betrapt, maar ook geamuseerd. “Het spijt me, meneer,” zegt hij, terwijl hij zijn broodje snel wegstopt. “Of wilt u een hapje”, zegt Jasper met rode wangen.

Met de orde grotendeels hersteld, klapt meneer Dalton zijn handen samen. “Goed, vandaag gaan we een spannend experiment doen met katalysatoren. Kan iemand mij vertellen wat een katalysator doet?” De leerlingen, nu geboeid, vergeten hun eerdere afleidingen en richten zich op de leraar.

Meneer Dalton begint met het uitleggen van het experiment, terwijl hij af en toe grappen tussendoor gooit die de klas doen grinniken. Zijn manier van lesgeven, speels maar duidelijk, trekt de aandacht van de leerlingen. Terwijl hij de chemicaliën voorbereidt voor de demonstratie, voelt hij zich tevreden over hoe hij de situatie heeft aangepakt. De rust is teruggekeerd, en de nieuwsgierigheid van de leerlingen is gewekt, klaar om meer te leren over de wonderen van de scheikunde.

Elke dag nemen leraren honderden beslissingen tijdens hun lessen, vaak onverwacht en onder druk. In het artikel “Hoe maak jij je lessen FRIS?” leggen Carly Wessels en ik uit dat je het didactisch klaverblad (FRIS-model) kan gebruiken om effectief om te gaan met de complexe realiteit van het lesgeven. FRIS staat voor vier belangrijke kenmerken van het lesgeven: Fysieke factoren, Relatie, Inhoud en Structuur. Door aandacht te besteden aan deze vier kenmerken, kunnen leraren hun lessen beter afstemmen op de dynamische en onvoorspelbare situaties in de klas.

Het artikel benadrukt dat de klas is te zien als een complex dynamisch systeem. Ervaren leraren omarmen de onvoorspelbaarheid en gebruiken spontane gebeurtenissen om leerzame momenten te creëren. Het FRIS-model ondersteunt leraren om zowel bij de voorbereiding als tijdens de uitvoering van hun lessen snel en goed doordachte beslissingen te nemen.

Daarnaast legt het artikel uit dat elke leraar een voorkeursstijl heeft, waarbij zij onbewust of bewust één van de vier kenmerken nadrukkelijk aandacht geven. Het erkennen van deze voorkeur en flexibiliteit om aan te passen aan de specifieke behoeften van de klas, verhoogt de effectiviteit van het lesgeven. Door bewust met het FRIS-model aan de slag te gaan, kunnen leraren hun beroepsidentiteit versterken en een dynamische, authentieke en effectieve onderwijspraktijk creëren.